Niska samoocena i budowanie pewności siebie.

Według Morrisa Rosenberga, twórcy jednej z najczęściej stosowanych w świecie metod pomiaru ogólnej samooceny, rozumianej jako pozytywna lub negatywna postawa wobec Ja, wysoka samoocena wiąże się z przekonaniem, że jest się „wystarczająco dobrym i wartościowym”. Jednocześnie Morris Rosenberg zaznaczał, że osoba o wysokiej samoocenie nie musi czuć się lepsza od innych. Innym badaczem, które zajmował się tą tematyką był Stanley Coopersmith, który podkreślał znaczenie postawy jednostki wobec Ja, jak również szacunku do własnej osoby i wiary we własne możliwości.

Wysoka samoocena 
wysoka samoocena jest subiektywnym przekonaniem o swojej kompetencji, atrakcyjności i wartości. Osoby w ten sposób postrzegające siebie wykazują się wysokim poziomem wytrwałości, aktywności, skuteczności, podejmują się wielu ryzykownych zadań, w sposób świadomy wpływają na swoje życie i otaczający świat. 

Niska samoocena 
niska samoocena jest subiektywnym przekonaniem o swojej niekompetencji, byciu niewystarczającym. Osoby o niskiej samoocenie w niekontrolowany sposób okazują niezadowolenie z siebie, unikają ryzykowanych sytuacji, wyzwań, z góry skazują się na porażkę, są bardzo wrażliwe na opinie innych. Bardzo częstym symptomem jest poczucie wstydu wynikające z przekonania, że jest się gorszym od innych, porównywanie się i wreszcie zamartwianie o przyszłość, wyzwaniem jest działanie i podejmowanie decyzji. W efekcie niska samoocena hamuje rozwój potencjału, rzeczywistością staje się zgoda na złe traktowanie przez innych, poczucie bezwartościowości, zaprzeczanie własnym potrzebom, niepewność i konieczność potwierdzania realizacji działań przez autorytety. Potrzeby innych są priorytetyzowane, pojawiają się trudności z budowaniem i utrzymywaniem więzi oraz wyznaczaniem zdrowych granic. Osoby z niską samooceną nadmiernie koncentrują się na własnych błędach, słabościach, porażkach i wadach, pojawiają się skłonności do stanów depresyjnych oraz lękowych. Symptomów niskiej samooceny jest o wiele więcej, niemniej wszystkie one wpływają na pogorszenie codziennego funkcjonowania.

Przyczyny niskiej samooceny

Szukając przyczyn niskiej samooceny warto wrócić pamięcią do dzieciństwa, poszukać źródeł nieśmiałości, zagubienia czy nieufności wobec innych. Być może ktoś miał krytycznych rodziców, nie było w domu zgody na wyrażanie emocji, stosowano kary, narzucano zbyt wysokie standardy zachowania, zabrakło akceptacji czy nawet poczucia bycia kochanym i ważnym. Samoocena mogła ulec obniżeniu w kontakcie z nieprzychylnymi rówieśnikami, na skutek porażek i poniżeń. Jako dorośli mogliśmy mieć kłopoty w pracy, relacjach lub przeżyć utratę ważnej dla nas osoby. Niekiedy o niskiej samoocenie nie decydują trudne wydarzenia z dzieciństwa, ale brak wystarczającej ilości pozytywnych wrażeń. Duży wpływ na samoocenę mają sfery życia szczególnie dla nas istotne. Jeśli odczuwamy, że nie posiadamy
zdolności i talentu do realizacji celów mających kluczowe znaczenie w naszym
wyobrażeniu o sobie, rzutuje to na całokształt naszej samooceny. Poznanie
genezy problemów, pozwoli na zrozumienie obecnych reakcji.

Budowanie pewności siebie

Praca nad niską samooceną, a w konsekwencji adekwatnym poczuciem własnej wartości jest możliwa w jakimś zakresie bez pomocy specjalistów, niemniej psychoterapeuta reagując z akceptacją, obiektywizmem i zrozumieniem dla Klienta stwarza środowisko do zmiany. Ważne jest zrozumienie, że samoocena jest subiektywną opinią, a nie faktem. Interpretacje rzeczywistości, które budowane są w okresie dzieciństwa, kiedy jeszcze inni w znaczący sposób kreują nasz sposób postrzegania siebie i świata są podwaliną naszych przekonań o nas samych.  Z pomocą terapeuty można znaleźć i docenić pozytywne fakty, co w konsekwencji będzie tworzyło nowe przekonania na swój temat. Praca z myślami, jak również nad akceptacją i zrozumieniem dla różnych stanów emocjonalnych pozwoli wyregulować zachowania, które dotychczas miały pomagać, a były potwierdzeniem krytycznego myślenia o sobie. Przykładem może tu być perfekcjonizm rozumiany jako skłonność do wyznaczania sobie i innym nierealnie wysokich oczekiwań, który w efekcie zaczyna przeszkadzać w życiu i paradoksalnie uniemożliwia realizacje celów i czerpanie ogólnej satysfakcji z życia. Ważne jest nauczenie się jak radzić sobie ze stresem, niepokojem, strachem, poczuciem winy, frustracją, złością, czy zamartwianiem co pozwoli mieć wpływ na myśli, zachowania i podejmowane decyzje.

Na drodze do samoakceptacji warto nauczyć się uniezależniania oceny własnej osoby od opinii innych, poszukiwać dowodów, na to, że jest się wystarczającym. Warto zacząć od pytania czego potrzebuję, co dla mnie jest ważne, co lubię robić, kimś jestem. Odpowiedź na te pytania pozwoli zdystansować się do tego czego oczekują inni, zobaczyć siebie i swoje potrzeby. Przykładem skutecznej metody w walce z niską samooceną jest stawianie sobie realnych celów. Podzielenie celu na mniejsze zadania pozwoli na ich realizację, to już będzie wymiernym sukcesem, podniesie pewność siebie i poczucie sprawczości, a w dalszej kolejności zadowolenie i zwiększenie motywacji do podejmowania dalszych działań.

W procesie budowy pozytywnego obrazu siebie można zobaczyć siebie na nowo, odkryć nowe pasje, nowy cel w życiu, to do czego chce się dążyć. Praca nad samooceną może obudzić wiarę w swoją wartość i wyjątkowość.