Niskie poczucie własnej wartości a lęk – jak przerwać błędne koło?

Czy masz niskie poczucie własnej wartości? Objawy wskazujące na ten problem

Niskie poczucie własnej wartości objawia się na wiele sposobów, zarówno w sferze emocjonalnej, jak i w codziennych zachowaniach. Jego kluczową cechą jest brak wiary w siebie i negatywne myśli na swój temat. Typowe objawy wskazujące na ten problem to:

• Chroniczne poczucie niedoskonałości – ciągle porównujesz się z innymi i masz wrażenie, że znacznie lepiej radzą sobie w życiu. Według Ciebie mają znacznie bardziej udany związek, ciekawszą osobowość i osiągają więcej sukcesów w pracy. W efekcie myślisz o sobie negatywnie, mimo nie wiesz, z jakimi trudnościami zmagają się Twoi bliscy i jakim kosztem osiągają te sukcesy.
• Unikanie wyzwań – strach przed porażką i krytyką prowadzi unikania nowych sytuacji w życiu. Być może od dawna nie lubisz swojej pracy, ale boisz się, że w nowym miejscu byś sobie nie poradził, więc nawet nie próbujesz szukać czegoś nowego?
• Nadmierne krytykowanie siebie – wewnętrzny krytyk jest stale obecny i niszczy wiarę we własne możliwości. Ciągle analizujesz swoje zachowanie i wytykasz sobie błędy – stale masz wrażenie, że mogłeś coś zrobić lepiej lub powiedzieć coś mądrzejszego.
• Trudności w relacjach – lęk przed odrzuceniem i niskie poczucie własnej wartości utrudniają budowanie zdrowych relacji. Dajesz się wykorzystywać, wchodzisz w związki pełne przemocy i nie czujesz satysfakcji ze znajomości, bo nie mówisz nikomu o swoich potrzebach. Do tego ciągle towarzyszy Ci strach przed porzuceniem i nie rozumiesz, czemu ktoś w ogóle poświęca Ci swój czas. Pragniesz bliskości, a jednocześnie nikomu nie ufasz.
• Problemy z podejmowaniem decyzji – brak pewności siebie sprawia, że każdy wybór staje się dla Ciebie źródłem ogromnego stresu. Nie masz wiary w zdolność do swojego osądu i boisz się brać odpowiedzialność za swoje działania.

Lęk a niskie poczucie wartości

Niska samoocena często łączy się z zaburzeniami lękowymi. Lęk może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem zaniżonego poczucia własnej wartości. Osoby, którym brak wiary w siebie często zmagają się z różnymi formami lęku. Towarzyszy im:

• Lęk społeczny – obawa przed oceną i krytyką w sytuacjach społecznych prowadzi do unikania interakcji z innymi.
• Lęk uogólniony – stałe uczucie niepokoju i nadmierne zamartwianie się codziennymi sprawami.

Wtórnym efektem lęku społecznego jest poczucie izolacji, które prowadzi do jeszcze gorszego myślenia o sobie. Odrzucając okazje do spotkań z innymi, być może chronisz się przed potencjalnymi problemami i ostrymi słowami krytyki, jednak przecież inni mogą patrzeć na Ciebie w znacznie bardziej pozytywnym świetle niż Ty. Pozbawiasz się okazji do zacieśniania wartościowych więzi, a Twoje życie staje się psute i samotne.

Z kolei lęk uogólniony sprawia, że żyjesz w stałym napięciu i z trudem znajdujesz powody do radości. Ciągle zamartwiasz się, że coś pójdzie nie tak i nie wierzysz w to, że w razie kryzysu dasz sobie radę. Lęk i niska samoocena mogą prowadzić do prokrastynacji, chronicznego stresu i ogólnego poczucia niezadowolenia z życia. W skrajnych przypadkach mogą one przyczyniać się do rozwoju depresji, izolacji społecznej i innych poważnych zaburzeń psychicznych.

Skąd właściwie wynika niska samoocena i w czym przeszkadza?

Niska samoocena ma swoje korzenie w trudnych doświadczeniach życiowych. Często jej źródłem są:

• Krytyczne wychowanie – surowi rodzice nie doceniali dziecka i wiecznie uważali je za niewystarczające. Zamiast wsparcia i pochwał ciągle było porównywane z rówieśnikami, którzy osiągnęli więcej.
• Traumatyczne doświadczenia – przemoc ze strony bliskiej osoby, zaniedbanie czy bullying lub mobbing.
• Niepowodzenia i porażki – do niskiego poczucia własnej wartości może doprowadzić na przykład utrata pracy lub zakończenie ważnej, wieloletniej relacji.
• Porównywanie się z innymi – żyjemy w czasach, gdzie duży wpływ na nasze myśli ma Internet. Pozytywne przekazy w social media, w których roi się od sukcesów, mogą prowadzić do spadku samooceny szczególnie u młodych osób.

Osoby z niskim poczuciem własnej wartości często rezygnują z wyzwań, które mogłyby przynieść im sukces i satysfakcję. Skutkiem tego jest stagnacja i poczucie frustracji, które może się przerodzić w zaburzenia depresyjne i lękowe.

W wyniku odczuwanego lęku w kontaktach z innymi często pojawia się niepewność, zawstydzenie i poczucie nieadekwatności, co znacznie utrudnia budowanie autentycznych relacji. Jeśli jesteś w związku, to z powodu niskiego poczucia wartości możesz odczuwać nadmierną zazdrość o partnera i okazywać mu niezasłużony brak zaufania. Częste jest także uzależnienie od aprobaty i tendencja do unikania konfrontacji lub wręcz przeciwnie – nagłe wybuchy emocji w stresowych sytuacjach. 

Niskie poczucie własnej wartości – jak to zmienić?

Przezwyciężanie niskiego poczucia własnej wartości to proces, który wymaga sporo czasu i zaangażowania z Twojej strony. Dużą skuteczność daje terapia poznawczo-behawioralna, która pomaga zmienić negatywne myśli i przekonania na swój temat. Dla osób, które mają problemy w nawiązywaniu bliskich relacji z innymi, zalecana jest także terapia grupowa, która daje okazję ćwiczenia technik komunikacji pod okiem doświadczonego terapeuty.

• Praca nad samoakceptacją to stopniowy proces, który wymaga systematycznej pracy nad sobą. Rozpoczyna się od zidentyfikowania i zrozumienia przyczyn negatywnych myśli o sobie.
• Następnie ustalasz małe i osiągalne cele, które pomogą budować pewność siebie i opracowujesz plan wdrażania zmian w życie codzienne.

Profesjonalna pomoc terapeuty w całym procesie pomaga zrozumieć swoje emocje i myśli, pracować nad zmianą negatywnych wzorców i rozwijać umiejętności społeczne.

Niska samoocena i lęk to wyzwania, które można przezwyciężyć. Dzięki odpowiedniemu wsparciu możesz odbudować poczucie własnej wartości i prowadzić bardziej satysfakcjonujące życie. Nie bój się sięgnąć po pomoc – to pierwszy krok do pozytywnych zmian w Twoim życiu!

1. Heszen I., Psychologia Stresu. Korzystne i niekorzystne skutki stresu życiowego (2013), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2. Oatley K., Jenkins J., Zrozumieć emocje (2003), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
3. Zimbardo P., Johnson R., McCann, Psychologia – kluczowe koncepcje. Człowiek i jego środowisko. (2017), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
4. Zimbardo P., Gerrig R., (2012), Psychologia i życie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa