Wysoko wrażliwa osobowość (WWO)

Jesteś przewrażliwiona. Przesadzasz. Dziwak z ciebie… Cykor! Psujesz nam zabawę! Czy któryś z tych zwrotów brzmi znajomo?

Być może słyszeliście takie stwierdzenia od swoich bliskich, znajomych, a może w szkole, lub w miejscu pracy. Jeśli takie lub podobne zwroty, są do Ciebie kierowane i wydaje Ci się, że od zawsze tak było, być może to czas, aby spojrzeć na siebie ponownie. Ponieważ możliwe że należysz do licznego grona osób wysoko wrażliwych. Nie bój się jednak, to nic złego. W kolejnych akapitach, postaram się po krótce przybliżyć czym jest WWO i jak z tym żyć.

SPIS TREŚCI

Geneza, etiologia, częstotliwość WWO

Wysoko Wrażliwa Osobowość (z ang. High sensitive person), jest to umowne określenie, wprowadzone do użytku przez amerykańską psycholog i badaczkę Elaine Aron. Opisuje ona grupę osób w społeczeństwie, które charakteryzują się odmiennym postrzeganiem rzeczywistości od reszty społeczeństwa, a także okazują znacznie wyższą empatię. Ciężko jest oszacować dokładny odsetek Wysoko Wrażliwych Osób w społeczeństwie, jednakże wykazano, że grupa ta stanowi ok. 15-20% społeczeństwa. Można więc przyjąć, że Polsce jest to 5,5-7,5 mln ludzi, zatem całkiem prawdopodobne, że czytając ten artykuł, należysz do tego grona. Stan ten wciąż poddawany jest badaniom na całym świecie, specjaliści z takich Państw jak Stany Zjednoczone, Dania, Niemcy, Chiny, prowadzą regularne działania, aby przybliżyć biologiczne aspekty tego typu osobowości, jak i określić wszelkie cechy, którymi się ona charakteryzuje. W tej chwili dość istotną informacją, jest to, że Wysoko Wrażliwe Osoby, mają zwiększoną wydajność neuronów lustrzanych. Odpowiadają one za odczytywanie emocji osób z naszego otoczenia, jak i zdolność sympatyzowania z tymi osobami. Inaczej mówiąc, osoby o podwyższonej czynności tych neuronów mają zwiększone możliwości z zakresu empatii. Oprócz tego odkryto, iż takie osoby mają obniżony poziom serotoniny (potocznie nazywanej hormonem szczęścia) w mózgu, co za tym idzie, mają większe predyspozycje do depresji. Jednakże publikacja zatytułowana „Vantage Sensitivity: Individual differences in response to positive experiences”, wykazuje, iż niski poziom serotoniny niesie za sobą również wiele pozytywnych konsekwencji: lepsze przechowywanie w pamięci, sprawniejszy proces podejmowania decyzji, lepsze funkcjonowanie umysłowe, umacnianie zdrowia psychicznego poprzez pozytywne doświadczenia. Ważną informacją jest również to, iż WWO jest najprawdopodobniej dziedziczne, jednak wciąż trwają pracę naukowe nad genetyką i dziedziczeniem tego typu osobowości.

Cechy WWO

W 2011 roku, Elaine Aron stworzyła akronim, który miał być pomocny, między innymi dla terapeutów, w rozpoznawaniu cech charakterystycznych dla WWO i różnicowania go względem dolegliwości psychologicznych, wykazujące podobne zachowania. Akronim ten nosi miano DOES:

D – Depth of processing – głębia przetwarzania

W ciągu naszego życia zdarza się wiele sytuacji, w których musimy zapamiętać pewne sekwencje danych, cyfry, imiona, nazwy, miejsca, jednak nie mając możliwości sporządzenia notatek, nie zawsze jest to możliwe. W takiej sytuacji próbujemy sobie powtarzać dane, tak długo aż będziemy mieli możliwość zapisać, lub próbujemy różnych mnemotechnik, w celu ułatwienia sobie zapamiętania. Wysoko Wrażliwe Osoby, przetwarzają dane na głębszym poziomie, co za tym idzie, łatwiej powiązują nowe informacje, ze znanymi już treściami i kodują w swojej pamięci. Można powiedzieć, że instynktownie stosują mnemotechniki, nawet nie będąc świadomym, że to robią. Pozostając przy instynkcie, osoby te, wykazują się wyższym poziomem intuicji. Jednakże intuicja ta działa na zasadzie przetwarzania dostępnych danych, a także dopasowywania ich do znanych już wzorów i schematów, co często pozwala dojść do konkluzji, nieosiągalnych dla osób mniej wrażliwych, a często prawidłowych. Głębia przetwarzania u WWO, również przekracza różnice kulturowe. W zadaniach wymagających percepcji, ich mózg funkcjonuje na stałym poziomie, niezależnie od poglądów kulturowych, gdy u osób mniej wrażliwych, te same zadania wykazują różną aktywność mózgu w zależności od kultury, z jakiej się wywodzą.

O – Overstimulation – Przestymulowanie

Wyobraźmy sobie zwykłą podróż tramwajem. Co widzisz? Zmieniający się krajobraz za oknem, przemieszczające się auta, ludzi podążających w pośpiechu, aby dotrzeć do swego celu. Tymczasem, co widzi osoba wysoko wrażliwa? Mężczyzna w zielonej kurtce, który akurat wsiadł do tramwaju, kuśtyka na prawą nogę, prawdopodobnie doznał kontuzji lub jest to jakieś zwyrodnienie stawu; na którą kamienicy właśnie minęliśmy, pojawiło się graffiti, którego wczoraj nie było; kobieta na końcu tramwaju wyjątkowo głośno rozmawia przez telefon, opowiadając komuś o tym, jak przebiega dieta jej ukochanego kota Filemona. Wysoko Wrażliwe Osoby, dostrzegają wiele szczegółów i niuansów w swoim otoczeniu. Powoduje to duże zmęczenie emocjonalne oraz psychiczne. Wyjście na imprezę dla większości osób może być dobrym sposobem na odreagowania. Tymczasem dla Wysoko Wrażliwej Osoby może być to bardzo duży wysiłek, po którym będzie musiała odpocząć dłuższy czas, a być może wcale nie będzie w stanie dotrwać do końca tej imprezy. Zbyt głośny hałas, jaskrawe światło, duży natłok zmiennych bodźców, to wszystko może powodować przeciążenie.

E – Emotional reactivity – Reaktywność emocjonalna

Wysoko Wrażliwe Osoby zdecydowanie mocniej odczuwają pozytywne doświadczenia niż osoby nie WWO. Niestety również doświadczenia negatywne są odbierane zdecydowanie silniej. Co za tym idzie, różne przeżycia mogą o wiele bardziej wpłynąć na funkcjonowanie takich osób. Doświadczenia pozytywne przy jednoczesnym dobrym dzieciństwie, mogą powodować u Wysoko Wrażliwych Osób, wyjątkowo wysoką wydajność. Jednak trudne dzieciństwo, w połączeniu z negatywnymi zdarzeniami, mogą być wręcz dewastujące dla takich osób, gdyż jak już wcześniej wspominałem, obniżony poziom serotoniny powoduje większą skłonność do depresji. Co więcej, nie będąc świadomym tego kim się jest, można popaść w trudne stany emocjonalne, a środowisko zewnętrzne może uznać taką osobę za dziwaczną, a nawet zaburzoną, co może przez osobę WWO zostać zaabsorbowane i sama może o sobie tak zacząć myśleć. Osoby takie mają również o wiele wyższy poziom empatii, łatwiej im przychodzi czytanie emocji, a także współodczuwanie, chętniej też podejmują działania mające na celu pomoc lub współuczestniczenie w tym, co przeżywa druga osoba. Może to być nasilone do tego stopnia, że widząc ból i cierpienie drugiej osoby, osoba WWO może współodczuwać ten ból.

S – Sensing the subtle – Wyczuwanie subtelności

Po części już wspominałem o tej części osobowości. Osoby wrażliwe są bardziej wyczulone na niuanse w swoim otoczeniu. Ich zmysły nie funkcjonują w sposób nadzwyczajny, jednak przetwarzanie dostarczonych przez nie danych jest na znacznie wyższym poziomie. Wychwytują szczegóły w zachowaniu innych osób, z których nawet te osoby sobie nie zdają sprawy, a które pozwalają osobie WWO na sprawniejsze ocenienie choćby intencji swoich rozmówcy, czy przewidzeniu dalszego przebiegu rozmowy.

Wysoko Wrażliwe Osoby w życiu

Życie WWO w dużej mierze przebiega odmiennie niż większości osób. W dzieciństwie takie osoby często zachowują się w sposób wycofany, można by było nawet przypuszczać, że lękowy. Jest to spowodowane natłokiem bodźców zewnętrznych i ciągłą analizą tego, co może się wydarzyć. Dlatego od najmłodszych lat ważne jest pozytywne warunkowanie osób ze swojego otoczenia. Łatwiej będzie przemóc się takim dzieciom do różnych czynności, jeśli osoba, z którą to robią będzie im się pozytywnie kojarzyć. Gdy rozpoznamy w naszym dziecku WWO, wato dać mu swobodę, wsparcie, a także zachęcać do nowych czynności, gdyż może nie chcieć próbować różnych rzeczy, w obawie, że coś pójdzie nie tak jak powinno. Psychoedukacja w otoczeniu byłaby wskazana, aby móc lepiej zrozumieć swoje dziecko.

W przyszłej pracy z kolei WWO może być niezwykłym dodatkiem do zespołu, bardzo wydajnym i wyszukującym rozwiązania problemów, które dla innych nie są widoczne. Jednak praca z takimi osobami również bywa wyzwaniem, ponieważ gdy już dostrzegą lepsze rozwiązanie problemu niż proponowane przez zespół, czy przełożonego, może się twardo upierać przy swojej racji, co może powodować konflikt i budować obraz takiej osoby jako kogoś konfliktowego i aroganckiego. Mając takiego pracownika, warto dawać mu projekty samodzielne, w których będzie mógł się wykazać i rozwinąć skrzydła. Oprócz tego psychoedukacja współpracowników i przełożonych również jest dobrym pomysłem, gdyż zazwyczaj nie zdają sobie oni sprawy, z jaką osobą mają do czynienia i błędnie ją oceniają przez pryzmat konfliktowych zachowań.

Relacje towarzyskie, czy też romantyczne, nie będą należały do łatwych przy takich osobach. Często w trakcie imprezy Wysoko Wrażliwe Osoby będą chciały wyjść, zrobić sobie przerwę, albo nawet odpuścić spotkanie, co przez niektórych może zostać negatywnie odebrane np. jako psucie zabawy. Warto się w takiej sytuacji zapoznać z potrzebami takiej osoby i podejść do nich z dużą uważnością. Zrozumienie i wsparcie dla Wysoko Wrażliwych Osób będzie niezwykle ważne, aby móc sprawnie funkcjonować w grupach znajomych, jak i na spotkaniach z obcymi osobami.

Czy Wysoko Wrażliwa Osobowość wymaga terapii?

W wielu przypadkach terapia może się okazać zbędna, gdyż istnieje gro Wysoko Wrażliwych Osób, które nauczyły się funkcjonować w społeczeństwie instynktownie i bardzo dobrze sobie radzi z utrzymaniem higieny swojego umysłu, jak i kontroli nad swoją wrażliwością. Jednakże jeśli jesteś Wysoko Wrażliwą Osobą, która nie odnajduje się w społeczeństwie, może być wiele tego przyczyn. Być może warto przyjrzeć się twojemu dzieciństwu, przekonać się jak było ono nacechowane i przepracować relacje z młodości, możliwe że konieczna będzie praca nad emocjami, radzeniu sobie z nimi i dokładniejszym rozpoznawaniem, co się z Wami w danej chwili dzieje. Być może wystarczy psychoedukacja, która pozwoli Wam zrozumieć samych siebie, co wystarczy, aby nauczyć się żyć w społeczeństwie i dbać o swoje granice. Może również być potrzebny trening asertywności, aby nauczyć się te granice stawiać i być bardziej uważnym na to co w danej chwili jest Wam potrzebne. Możliwości jest wiele. Jeśli po przeczytaniu tego artykułu czujecie się tożsamo z WWO i uważacie, że wsparcie terapeuty byłoby dla Was przydatne, zachęcam do kontaktu z naszym gronem specjalistów.

Autor artykułu: