Fobia – czym jest? Objawy, leczenie.

Czym jest fobia?

Strach jest całkowicie naturalną ludzką emocją, ale u niektórych osób lęki są bardziej wyraźne i przejawiają się jako fobia. Fobia to przytłaczający i wyniszczający strach, który rozwija się, gdy ktoś ma przesadne poczucie zagrożenia związane z pewnym obiektem lub sytuacją. Mogą być niezwykle stresujące i utrudniające normalne funkcjonowanie. W ciężkich przypadkach, mogą mieć wpływ na zdrowie osoby, dobre samopoczucie i ogólny dobrobyt.

Fobia jest rodzajem zaburzenia lękowego, które powoduje, że doświadczasz skrajnego, irracjonalnego strachu przed sytuacją, żywym stworzeniem, miejscem lub przedmiotem. Uczucie lęku może być wywołane przez samo myślenie o przedmiocie fobii. Być może często odczuwasz bezsilność w walce z własnym rozumem. Lęk nie wynika z logicznych przesłanek. Jest niekontrolowany, paraliżujący, wywołujący  szereg objawów somatycznych. Uczucia lękowe są większe niż rzeczywiste zagrożenie, jakie stwarza dany obiekt lub sytuacja. Na przykład, jeśli masz lęk wysokości, możesz czuć skrajny niepokój lub panikę, jeśli przekroczysz 8 piętro biurowca. Byłby to irracjonalny strach, ponieważ budynek posiada wiele środków zabezpieczeń, żeby mieć gwarancję bezpieczeństwa. Wiele osób zastanawia się nad genezą fobii – jak powstaje, czy jest uleczalna? Postaramy się odpowiedzieć na wszystkie nurtujące pytania dotyczące specyficznych zaburzeń lękowych, jakimi są fobie.

Dlaczego fobia jest uciążliwa?

Jeżeli masz fobię, często ułożysz swoje życie tak, aby uniknąć tego, co uważasz za niebezpieczne. Wyobrażone zagrożenie jest większe niż jakiekolwiek rzeczywiste zagrożenie. Dlatego czasami możesz rezygnować z ważnych aktywności, które mogłyby być dla Ciebie bardzo korzystne, przyjemne, rozwijające tylko dlatego, że wyobrażone niebezpieczeństwo związane z fobią jest zbyt przerażające. Fobie mogą uniemożliwić Ci normalne funkcjonowanie, a czasami prowadzić do ataków paniki. Leczenie fobii może pomóc przerwać tę negatywną spiralę i pomóc utrzymać uczucie lęku pod kontrolą.

Jak dużo osób ma fobie? 

W Polsce nie przeprowadzono badań Według badań Stanach Zjednoczonych około 19 milionów ludzi ma fobie! czyli 8,7 procent populacji.

Jakie są rodzaje fobii?

Istnieją jednak trzy rodzaje fobii uznane przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA).

Fobia specyficzna: Jest to intensywny, irracjonalny strach przed konkretnym wyzwalaczem.

Fobie specyficzne znane są jako fobie proste, ponieważ mają łatwą do zidentyfikowania przyczynę. Najczęściej nie wpływają w  znaczący sposób na codzienne życie, ponieważ źródło lęku można dość łatwo omijać, np. arachnofobia – lęk przed pająkami. Ale czasami także może być uciążliwa i utrudniać funkcjonowanie. Jeżeli chcesz podjąć się jakichś aktywności a fobia Ci w tym przeszkadza, to znaczy, że w tym przypadku jest trudnością, którą warto leczyć. 

Typowymi przykładami fobii specyficznych są:

Fobie zwierzęce – intensywny strach przed psami, pająkami, wężami, gryzoniami itp.

Fobie sytuacyjne – np. strach przed lataniem lub wizytą u dentysty.

Fobie środowiskowe – strach przed wysokością, głęboką wodą, zarazkami itp.

Fobie cielesne – kiedy ludzie nie mogą poradzić sobie z widokiem krwi, przebywaniem w pobliżu wymiocin lub zastrzykami.

Fobie seksualne – obejmują one lęk przed aktem seksualnym i strach przed zarażeniem się chorobą przenoszoną drogą płciową.

Fobia społeczna, lub lęk społeczny: Jest to głęboki lęk przed osądzeniem przez innych, publicznym upokorzeniem (często wyimaginowanym, irracjonalnym) i byciem obserwowanym. Jeżeli masz fobię społeczną to interakcje społeczne, spotkania, sytuacje w których możesz być oceniany, uwaga innych ludzi jest skupiona na Tobie wywołują lęk.
To nie to samo, co nieśmiałość.

Doświadczanie fobii społecznej może mieć ogromny wpływ na twoje życie i może sprawić, że bardzo trudno jest zaangażować się w codzienne czynności, takie jak poznawanie nowych ludzi, rozmowy w grupach, rozpoczynanie rozmów lub wystąpienia publiczne. Możesz obawiać się sytuacji społecznych, ponieważ boisz się, że inni ocenią cię negatywnie lub martwisz się, że inni zauważą, że jesteś niespokojny – jeśli zaczniesz się rumienić, pocić lub jąkać.

Może to wpływać na pewność siebie i poczucie własnej wartości oraz powodować poczucie ogromnej izolacji. Utrudniać nawiązywanie i utrzymywanie relacji z innymi, a także wpływać na zdolność do pracy i wykonywania codziennych czynności, takich jak robienie zakupów. Pamiętaj o tym, że lęk społeczny można leczyć, w ostatnim akapicie znajdziesz informację, jaka metoda terapii może być skuteczna. 

Agorafobia – Dosłowne tłumaczenie oznacza lęk przed otwartą przestrzenią, jednak tak naprawdę jest to lęk przed sytuacjami, z których trudno byłoby uciec, gdybyś doświadczył(a) skrajnej paniki, np. lęk przed jazdą windą lub przebywaniem poza domem. Możesz również dotyczyć zamknięcia w niedużej przestrzeni, np. w windzie, lub przebywania w środkach transportu publicznego. Jeżeli masz agorafobię to istnieje większe ryzyko doświadczenia ataków paniki, albo doświadczasz agorafobii, ponieważ miałeś w przeszłości ataki paniki.

Agorafobia może mieć duży wpływ na sposób, w jaki prowadzisz swoje życie. Jeżeli masz agorafobię, zwykłe wyjście z domu może wywołać uczucie paniki. Jeżeli wyjdziesz z domu, możesz obawiać się podróżowania samotnie i starasz się unikać zatłoczonych i nieznanych miejsc.

Niekiedy agorafobia może rozwinąć się po ataku paniki. Osoba może zacząć obawiać się kolejnego ataku i odczuwać nawrót objawów w podobnej sytuacji. W związku z tym może unikać tego miejsca lub sytuacji.

Jednak nie zawsze tak jest w przypadku wszystkich osób cierpiących na agorafobię. Dla niektórych, ich fobia ma tendencję do bycia wynikiem kombinacji problemów, takich jak choroba, poprzednie traumatyczne doświadczenie, lub czynniki genetyczne. Osoby cierpiące na agorafobię mogą również wykazywać oznaki niskiej samooceny i mogą czuć się niezdolne do radzenia sobie w pojedynkę. Mimo że nasilenie agorafobii jest bardzo zróżnicowane u poszczególnych osób, ostatecznie wszyscy cierpiący na nią doświadczają tych samych objawów fizycznych, poznawczych i behawioralnych, gdy znajdują się w sytuacji, w której czują się niekomfortowo.

Lęk społeczny i agorafobia to fobie złożone, ponieważ czynniki wyzwalające są mniej rozpoznawalne. Jeżeli masz fobię złożoną to być może unikasz wychodzenia z domu lub przebywania w tłumie, albo np. interakcji społecznych.

Kiedy zaczynasz układać swoje życie tak, aby unikać przyczyn strachu może istnieć duża szansa, że cierpisz na fobię. Fobia oznacza przemożną potrzebę unikania wszystkiego, co powoduje lęk.

Objawy fobii:

• pocenie się
• nieprawidłowe oddychanie
• przyspieszone bicie serca
• drżenie
• uderzenia gorąca lub dreszcze
• uczucie duszenia się
• bóle lub ucisk w klatce piersiowej
• ucisk w brzuchu
• suchość w ustach
• dezorientacja i zaburzenia orientacji
• mdłości
• zawroty głowy
• ból głowy

Objawy fobii specyficznych zazwyczaj pojawiają się po raz pierwszy w okresie dojrzewania lub w wieku dorosłym, przy czym średni początek fobii przypada na 7 rok życia. Lęki u dzieci często same znikają, ale u niektórych utrzymują się do dorosłości.

Według najnowszego wydania Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych (DSM-5), objawy związane z fobiami specyficznymi – strach, lęk i unikanie – utrzymują się przez 6 miesięcy lub dłużej. Bez leczenia, mogą one utrzymywać się przez lata lub dziesięciolecia.

Ze względu na zróżnicowany charakter fobii, nie wszyscy doświadczają takich samych objawów – i podczas gdy u niektórych objawy są łagodne, u innych dochodzi do pełnoobjawowych ataków. Ponadto, niektóre osoby z fobiami będą miały objawy tylko wtedy, gdy napotkają sytuację lub obiekt, którego się boją. Inni jednak będą odczuwać niepokój i panikę na samą myśl o swojej fobii.

Podobnie jak w przypadku innych zaburzeń lękowych, objawy fobii specyficznych mogą być zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Objawy psychiczne, które mogą współwystępować z fobią:

• uczucie niekontrolowanego niepokoju spowodowane sytuacją, przedmiotem, który wywołuje fobię
• chęć uniknięcia źródła strachu za wszelką cenę
• niemożność prawidłowego funkcjonowania w kontakcie z czynnikiem wyzwalającym
• poczucie, że strach jest irracjonalny, nieuzasadniony i przesadzony. Mimo tego, nie jesteś zdolny do kontrolowania uczuć.
• Możesz doświadczyć uczucia paniki i intensywnego lęku, gdy jesteś w obliczu sytuacji, przedmiotu wywołującego fobię. 

Fizyczne objawy fobii

U osób z fobią, widząc lub myśląc o obawiającym się obiekcie lub sytuacji, aktywuje system obronny organizmu, znany jako reakcja „walcz lub uciekaj”.

Jest to naturalna reakcja u ludzi i zwierząt. Ma ona na celu przygotowanie organizmu na niebezpieczeństwo. Reakcja ta zostaje uruchomiona, gdy organizm uzna, że wykrył zagrożenie.

Jakie symptomy fobii mają dzieci? 

• płacz
• napady złości
• zamrożenie, lub stanie się bardzo spokojnym, mimo że wewnątrz czuje się bardzo niespokojne
• kurczowe trzymanie się opiekuna.

Co powoduje fobie? 

Fobie mogą rozwijać się na każdym etapie życia i chociaż nie jest znana ich przyczyna, uważa się, że są one wywoływane przez kombinację czynników. Jedna z teorii głosi, że fobii można się „nauczyć”. Badania sugerują, że dzieci są bardziej narażone na rozwój fobii, jeśli członkowie ich rodziny – zwłaszcza rodzice – mają fobie. 

Dzieci mogą przejąć zachowania rodziców po wielokrotnym obserwowaniu ich niespokojnych reakcji w kontakcie z pewnymi osobami, sytuacjami lub przedmiotami. Alternatywnie, powiązania genetyczne zostały również zidentyfikowane. Uważa się, że niektórzy ludzie rodzą się z tendencją do bycia bardziej lękliwymi niż inni, chociaż nie ma pewności, w jakim stopniu fobia jest dziedziczona.

Inne przyczyny fobii obejmują wczesne stresujące i traumatyczne doświadczenia, które mogą sprawić, że ludzie boją się pewnych przedmiotów lub miejsc, które przypominają im o tych nieprzyjemnych wydarzeniach. Na przykład, po tym jak Kasia miała wypadek samochodowy, rozwinął się u niej strach przed prowadzeniem samochodu. Tak się czuła:

„Chociaż udało mi się jeździć po mojej okolicy, nadal unikałam dwupasmowych dróg i czułam się niespokojna i płaczliwa, zanim wsiadłam do samochodu. Ciągle czułam, że inne samochody będą wyjeżdżać przede mną. Miałam koszmarne sny związane z wypadkiem samochodowym i za każdym razem, gdy wsiadałam do samochodu, nawet jako pasażer, wracały mi wspomnienia z wypadku”.

Jak leczyć fobie?

Bardzo dobra wiadomość jest taka, że fobie można leczyć. Wysoką skuteczność ma terapia poznawczo – behawioralna. Psychoterapia w leczeniu fobii skupia się na odnalezieniu przyczyny lęku i rozwiązaniu wewnętrznych trudności skutkujących fobią. Każdy jest inny, dlatego trudno określić jak długo potrwa proces psychoterapii. Odzyskiwanie kontroli nad lękami będzie dla Ciebie dużo korzystniejsze niż uciekanie przed sytuacjami wywołującymi lęk do końca życia.
Pomocne mogą być także techniki relaksacyjne.